ओवाळणी

असं का होतं? जे खरंच, अगदी मनापासून लिहायचं असतं, त्याच्याच साठी शब्द का सापडू नयेत? दु:खाबद्दल लिहणं सोपं असतं म्हणतात, पण दिवाळीच्या प्रकाशाने उजळलेल्या मंगल संध्याकाळच्या आनंदाबद्द्ल कसं लिहावं?

काल पाडवा झाला. घरी दोघंच होतो, आणि इथल्या नियमांमुळे पणत्यांऐवजी टी-लाईट्स लावले, दिव्यांची माळ सोडली, आणि थंडीत कुडकुडत सूप पीत बसलो! ह्यावेळी खरं भारतात जायचं होतं, पण नाहीच जमलं- आणि तेंव्हा वाटून गेलं- आधीची मी असते, तर "घरची" आठवण काढून बादल्या बादल्या रडले असते- पण आता, हे आमच्या दोघांचं विश्व किती सुबक आणि सुरक्षित वाटतंय! लाडू चिवड्याचे बकाणे भरतांना एखादी आठवण ताजी होते, तेवढीच. बाकी हा वर्तमान, त्या दिव्यांच्या मंद ज्योतीसारखा इथल्या कडाक्यातही अखंड तेवतो आहे. त्याचीच ऊब सगळीकडे आमच्या Central Heating सारखी पसरली आहे!

दिवाळी म्हणून ना सुट्टी होती, ना कुठे जाण्याची लगबग. तर मग ikea तून नुकतं आणलेलं फर्निचर जोडत बसलो. काडीकाडी जोडून पक्षी घरट्यात संसार मांडतात म्हणे- आम्ही आपले power screwdriver आणि ikea manual घेऊन सज्ज झालो. माझ्या साठी एक workstation बनवायचं होतं. माझी हौस म्हणून सरळ दोन मोठ्या bookcases न घेता, एक निमुळती, एक रूंद, अशी मांडणी करता करता पाठ तुटायला आली, पण घर जरा लागल्यासारखं झालं.
एरवी कुरकुर करणारा नवरा, आज निमूट घाम गाळत होता, ते पाहून मलाच कसंतरी झालं.

मग मी नवऱ्याला म्हटलं, "चल, तुला ओवाळते, आणि होहोबा (jojoba) तेलाने मसाज करते मस्तपैकी. मग तू आंघोळ करायची तर कर, नाहीतर उद्यापर्यंत मुरू दे...!"
अगदी सोफ्याखाली रांगोळी काढण्यापासून दोघंच होतो तरी कपडे बदलण्यापर्यंत छान तयारी केली. मी ओवाळतांना म्हटलं, "मग काय आहे माझी ओवाळणी?"
"आता येवढं सामान घेतलं, घर तुझ्या मर्जीने सजवलं, तरी पुन्हा ओवाळणी मागतेय बयाबाई!" असं उत्तर ऐकायला कान अगदी सरावले होते, तेवढ्यात...
"मी काहीच जास्ती देऊ शकत नाहिये तुला पाडव्याला, फक्त Dunkin Donuts मधून कॉफीसाठी हे घे!" अगदी चेहरा पाडून त्याने मोजून दोन डॉलर माझ्या ताम्हनात टाकले. बहुतेक स्वारी घरी येतायेता पाडव्याबद्द्ल पार विसरली असावी. करोडोपती झालास तरी कॅश साठी बायकोकडे हात पसरायचे- नेहमीची सवय. त्यामुळे पाकिटात जेवढे होते, त्याने भागवायची वेळ आली होती.

त्या क्षणी त्याचा गोडूला बिच्चारा चेहरा बघून जे माझ्या पोटात कालवलं, ते शब्दात पकडायचा खूप प्रयत्न केला- नाही जमलं. मी सरळ त्याच्या गळ्यात गळाच टाकला, आणि एकच शब्द सुचला, "कृतज्ञता". किती मागतो आपण आयुष्याकडून, आणि मला आजवर ते सगळंच मिळत गेलं. सहजच. कधीकधी, न मागताही! कधीकधी मागायच्याही आधी.

किती गृहित धरतो आपल्या अपेक्षा, आणि त्या अपेक्षांची पूर्तीही! पण कधीच का सांगू शकत नाही येवढ्या आनंदाबद्द्ल, की ज्याने डोळे भरून येतात- अगदी दिवाळीच्या दिवशीही???

तो मिळाला, त्या क्षणीच माझी ओवाळणी तर मला मिळाली होती!

...................................

मग आम्ही जोडीने भेंडीची भाजी आणि फ्रोझन पोळ्या जेवलो, आणि सोफ्यावर बसून जोडीने निवडणूक-विशेष बघायला लागलो :) :) :)

देणाऱ्याने...

तुझ्या प्रेमात सगळे पडले, कारण तूच स्वत:च्या प्रेमात पडलेला!
तू कृष्ण!
गोपींसाठी रास रचला म्हणतांना शतरूपांनी त्यांच्या बरोबर पायांचा ताल धरणारा, "रमण"-
स्वत:तच रमलेला.
मी वेडी राधा. मला कळलं कसं नाही हे?

देण्याचा धर्म माझ्यासाठीच होता, आहे.
घेण्यासाठी तू सगळ्या आसमंतात भरून राहिला आहेस.
ज्या दिवशी फिरून तुझ्या प्रेमात पडणार नाही मी, त्या दिवशी माझ्या जीवनाला अर्थ उरणार नाही-
हे माझ्या कपाळी लिहूनच गेलायस ना तू?

देणाऱ्यानं आनंदानं द्यावं. कारण त्यांना देण्याचं "भाग्य" लाभलं!
मी खूप दिवस गृहितच धरून चालले होते- माझं भाग्य!

पण मग मला राग आला एकेदिवशी.
मी ही केला हट्ट! का म्हणून मी द्यावं दरवेळी? तू का नाही देऊ शकत कधी?
तु मनधरणी करशील म्हटलं, तर वर तूच रूसून बसलास!
स्वत:हून देण्याचं सोड- निदान परत तरी कर म्हटलं.
तर ते ही नाही?

दिवस गेले, महिने, वर्ष गेली. मी रागावलेली, तू रूसलेला.
मग मला उमगलं-
देणाऱ्यानं "द्यावं लागलं" असं सांगण्यापेक्षा, "देण्याचं भाग्य मिरवावं", त्यातच देवाचं देवपण, आणि माणसाची माणूसकी.

गोकूळ सोडल्यावरही वेगवेगळ्या रूपात तू राधेला शोधतोयस, त्यातच नाही का मला माझं उत्तर मिळालं?

दोन प्रसंग.

प्रसंग एक: शंभर संवादांचे फसलेले प्रयत्न?

शाळेतला एक टिपिकल तास- थोडं वाचायचं, थोडं लिहायचं, थोडी मस्करी, थोडी चर्चा!
कधीकधी होतं असं, मी शिकवायच्या तंद्रीत काहीतरी बोलते. एक मुलगा बाजुच्याशी काहीतरी बोलतांना दिसतो. मी थोड्या विनोदाने त्याला विचारते, "काय रे, हे तुझं नक्की वाचून झालंय ना, कि उगीच टिवल्याबावल्या चालल्याहेत?"
तो एकदम लालबूंदच होतो-
"तुम्ही नेहमी मलाच का फैलावर घेता?? मी वाचून आलोय. मला आवडतंय हे पुस्तक. शी...........सगळा मूड घालवला! What do you know about what I'm doing?" त्याच्या डोळ्यात आता पाणी. मी एकदम भांबावलेली. (असं काय बोलून गेले की त्याला येवढं लागलं???)
तरातरा उठून तो चालायला लागतोय, आणि वर्गाच्या बाहेर जातांना दिसतोय, तोवर माझं भान परत आलं.

"Pete, you're not going anywhere." तो तरीही दारात अडखळला, मी त्याच्या मागे धावले. "Come back in. You are not going out of the classroom without my permisson."
तो कसाबसा आत आला.
"I don't understand, why you have pick on me every f***ing time? I was reading, I've read it. I do my work."
आता माझा पारा चढलेला. "Watch your language mister. Who do you think you are? I think the whole class will agree that I was doing it in good humor! No offense, there was nothing malicious behind those words! तू जरा वर्ग संपल्यावर मला भेट, हे तुझं वागणं काही बरोबर नाही."- मी त्याला ठणकावून सांगितलं. सगळा वर्ग २ मिनिट चिडीचूप. मीच जरा खोल श्वास घेऊन शांत होते, आणि पुढे सुरू करते. एकीकडे त्याचं मात्र अजूनही लाल झालेलं नाक पुसणं चालू होतं. मग मलाच कीव आली. काय मी बोलले त्याला असं?

"काय रे, बाहेर जाऊन पाणी पिऊन येतोस का?"
"नाही मी ठीक आहे आता."
"ओके." चला तर मग. नेहमी प्रमाणे तास संपतो. तो मधे मधे उत्तरंही देतो, कधी ग्रूपमधल्या लोकांशी बोलतो. वर्ग संपल्यावर तो थांबतो, आणि मी त्याला सांगते,
"अरे chill out! आणि तुझं तोंड आवर आधी. थोडं शांत रहावं..."
" हो सॉरी, मला माहिती नाही काय झालं होतं- मी दुसराच विचार करत होतो....माझीच चूक होती. सॉरी."
असं म्हणून तो गेलाही. पण मलाच काय झालं तेवढ्यात की काही सुचेना.
मुलांचा वांडपणा झेलता झेलता कधीकधी विसरायला होतं ना, की त्यांच्याही भावना असतात, व्यक्तिमत्व असतात... दिवसभरात कोण त्यांच्याशी कसं वागलं, गेल्या पिरियड्ला परीक्षेत किती मार्क मिळाले? उशीर झाला म्हणून सकाळी कोणी ओरडलं तर नसेल? एक ना दोन, हजार गोष्टी त्यांनाही सहन कराव्या लागतात ना?
ती वेळ मी निभावून नेली म्हणून ठीक, पण माझ्या स्वरात एक अंशाचाही तिरकसपणा असू शकला असेल- तर खरं मीच त्याची माफी मागायला हवी होती, असा विचार त्या क्षणीच मला अस्वस्थ करून गेला.
शाळेत असतांना मी मार तर कधी खाल्लाच नाही, पण अभ्यासातही लक्ष होतं, म्हणून अक्षरश: १० वर्षात एकदाही ओरडा खाल्ल्याचं आठवत नाही. हूड विद्यार्थी असतात, त्यांना शिकवणं चांगलं जमतं म्हणे- कारण मुलांची नस त्यांना माहीती असते. त्या दृष्टीने मी तर एक पायरी मागेच आहे. हे त्या मुलामुळे मला कळलं.
कधीकधी न शिकवणाऱ्यांना जे दिसत नसतं, ते असं अचानक पुढे येऊन उभं राहतं- प्रत्येक मुलाशी तुमचं एक वेगळं नातं असतं. त्यांचे हावभाव, त्यांच्या आवडीनिवडींशी सतत एकरूप होतांनाही शंभरातल्या एकाच वेळी त्यांच्याशी संवाद साधण्यात यश येतं. बाकी फक्त Grading, Rules, Meanings and Contexts...
आता २० वर्षांनी जर तो मुलगा मला भेटला, तर त्याला आणि मला, काय लक्षात राहील? १०० संवादांचे फसलेले प्रयत्न? की एक संवाद झाला, पण तोही कडवट, त्याची आठवण?
पण नाही, उद्याचा दिवस आहे, पुन्हा प्रयत्न करता येईल. उद्या त्याचा मूड ठीक असला, तर एखाद जोक मारून बघावा म्हणते! :) :) :)

==================================================

प्रसंग २: You are one agressive young lady!

परवा वर्गातल्या एका मुलीच्या पायावर खोक. मी विचारलं तर म्हणाली,
"तुम्हाला Section B मधली जेन माहितिये? आम्ही फुटबॉल खेळतांना तिने मला किक मारली."
"ओSSS, मुद्दाम की काय गं?"
"नाही नाही, बॉलचा अंदाज आला नाही तिला. पण मिस. डी., तुम्ही तिला माझ्याकडून जरा दटावून ओरडाल का???" तिचा खट्याळपणा डोळ्यातून सांडत होता. "तुम्ही तिला जरा जास्त रागवत जा! ती तशी बरीच आहे!"
"होSSS तू म्हणतेस तर मी आता बघ तिला सोडत नाही अजिबात." (मी ही तिच्या विनोदात सामिल झाले.)
दुसऱ्या दिवशी मला जेन वर्गात शिरतांना दिसली.
"ए जेन, तू म्हणे मेरीला किक मारलीस?"
बोरायेवढे मोठ्ठे डोळे करून ती, "तिने तुम्हाला सांगितलं?????????? काहीSS काय???"
"हो, आणि तिच्या मते मी तुझ्यावर अजून जास्त ओरडायला पाहिजे!"
आता तिला तिच्या चुगलखोर मैत्रिणीचा राग यायला लागला होता. "छे, ती काही ही सांगतेय. मी काय मुद्दामहून मारली नव्हती किक.........तुम्ही तिच्यावर का विश्वास ठेवता? माझ्यावर का नाही?" तिने जी गाडी सोडली, ती काही थांबेना. मग मी, "अग बाई हो, हो. You are one agressive young lady, it seems to me!"

आता मात्र ती जे खिदळायला लागली, की थांबेचना. माझ्या भारदस्त शब्दांची तिला भारीच मज्जा वाटलेली असावी. मग दिवसभर तेच चाललं होतं- "मी का म्हणून agressive? ती का नाही?"

ते झालं, आणि दोन दिवसांनी मेरी, आणि जेन, दोघीही माझ्याकडे एकत्र आल्या, "आम्ही Science Lab साठी एक Video बनवतोय. तुम्ही त्यात काम कराल का?"
मी चाटच पडले. "हो करू शकते, पण किती वेळ लागेल? नक्की करायचं तरी काय आहे?"
" काही नाही. तुम्ही फक्त हो म्हणा."
"हो."
"अच्छा, तर मग शाळेनंतर येऊ" म्हणून त्या अदृश्य.
शाळेनंतर आल्या, तर मुकुट वगैरे घेऊन. काय त्यांचा विषय होता ते मला नीटसं कधीच कळलं नाही, पण मेरी माझा मुकुट चोरणार, आणि मग मला ओरडायचं होतं, "You are one aggressive young lady!" मी मुकुट घालून एकदम तय्यार झाले, आणि मलाच इतकं हसू यायला लागलं :) काय पण माझ्या विनोदाचं सार्थक झालं!

अशा प्रकारे एका इंग्रजी नाटकात काम केल्याचा अनुभव माझ्या Resume मधे लागला. किती छोट्या गोष्टींनी जिंकता येतं मुलांना, असा विचार करत होते, तोच कामचुकार रायन पुढे उभा राहिला.
पण ती गोष्ट पुन्हा कधीतरी........